Rocznik „Teologia Polityczna”

Jaka była specyfika toczonych wokół nowoczesności dyskusji w czasach oświecenia i XIX wieku, a jaka w dwudziestoleciu międzywojennym lub w dobie PRL? Wreszcie – jak może to pomóc nam dziś rozumieć i odpowiadać na wyzwania współczesności?
Te pytania towarzyszą autorom tekstów dwunastego numeru rocznika „Teologia Polityczna”. Wybitni znawcy historii i kultury, zagadnień myśli politycznej, religii, literatury czy filozofii, akademicy i publicyści, reprezentujący różne perspektywy i tradycje myślenia, postanowili zmierzyć się w nim z problemem istoty i uwarunkowań polskich dróg do nowoczesności.

Współczesny liberalizm przypomina giganta, który najpierw stracił wigor i elastyczność, potem skamieniał, a teraz powoli pęka pod naporem sił, aspiracji i interesów, którymi  dawno już przestał zarządzać, nie harmonizuje ich, ale dławi, przygniata i represjonuje. Kiedyś był zdolny rozpalać prawdziwe emocje i wielkie nadzieje związane z wolnością, a dzisiaj zadziwia swoją bezmyślnością i tępym uporem reakcjonisty, który za wszelką cenę stara się bronić status quo. Taka niezdolność rozpoznania własnej sytuacji historycznej zadziwia w przypadku idei, którą dawniej charakteryzowała żywotność wielkiej idei wolności. Co się właściwie stało? – piszą pomysłodawcy Marek A. Cichocki i Dariusz Karłowicz.

Dwie uniwersalne idee, które rozkwitły w Polsce w XX w. Choć mają one charakter uniwersalny, to zarazem wytyczyły specyficznie polską drogę zmagań z XX-wiecznymi kataklizmami. W numerze liczni autorzy rozważają znaczenie tych dwóch pojęć oraz zastanawiają się nad ich wewnętrznym związkiem; publikacja zawiera również także teksty poświęcone tym aktorom naszych najnowszych dziejów, dzięki którym te idee w tak wielkim stopniu wpłynęły na kształt polskiego XX wieku – świętej siostrze Faustynie Kowalskiej oraz ruchowi społecznemu „Solidarność”.

Numer jest związany z 1050 rocznicą Chrztu Polski. Chcemy w nim pokazać nie tylko historyczną doniosłość Chrztu jako początku Państwa Polskiego, lecz także jego aktualne i formacyjne znaczenie dla kolejnych pokoleń Polaków i jego fundamentalną rolę w nieprzerwanym procesie kształtowania się polskiej tożsamości. Chcemy pokazać, jak pamięć o Chrzcie była żywa w naszym narodzie i wpływała na literaturę, politykę, społeczeństwo oraz jednostkowe wybory. Aby osiągnąć ten cel, artykuły prezentowane w 9 numerze „Teologii Politycznej” przyjęły postać portretów osób, w przypadku których można poprzez biografię, dorobek intelektualny i artystyczny, życiowe wybory itp. dotrzeć do głównego tematu numeru - trwałości Chrztu i formacyjnego znaczenia pamięci o nim.

Autorzy starają się pokazać, że dla właściwego zrozumienia fenomenu polskości dominujący układ Wschód-Zachód należy zastąpić przez Północ-Południe, a polskość wyróżnia fakt, że jesteśmy narodem Północy, który kultywuje tradycje kulturowe i wartości Południa.

NAKŁAD WYCZERPANY

W tym numerze Teologii Politycznej uwaga kieruje się w stronę niemieckiej polityki w Europie. Jaka jest pozycja Niemiec 70 lat po wywołanej i przegranej przez nich wojnie? Jak Niemcy realizują swoje interesy? Proponujemy także blok tekstów poświęconych Jarosławowi Iwaszkiewiczowi i jego stosunków zarówno do wschodnich, jak i zachodnich sąsiadów Polski. W numerze m.in. Cichocki, Gawin, Szarota, Staniszkis, Ch. Meier, Lemkin, Brague, Price i inni.

NAKŁAD WYCZERPANY

Bez podmiotowej wspólnoty politycznej nie może powstać republika zdolna definiować i realizować cele wewnętrzne i zewnętrzne – cele artykułowane poprzez politykę, która swoją siłę czerpie ze świadomej delegacji podmiotowych obywateli. W jej miejsce powstaje lepszy lub gorszy rynek, prawa, system przedstawicielski. Zamożność, praworządność – to sytuacje, które mogą się tu przydarzyć, ale może przydarzyć się również bieda, rozwarstwienie, bezprawie, nierząd. Liczy się tylko to, co zrobią pojedynczy ludzie lub niewielkie stowarzyszenia – reszta jest rzeczą przypadku bądź oddziaływania jakichś makrotrendów, które popychają państwo w tę lub tamtą stronę.

NAKŁAD WYCZERPANY

To problem z pogranicza teologii i epistemologii, coś, co wyrasta z samego pnia religijnego doświadczenia – z równoczesnej świadomości własnej nędzy i Bożej doskonałości. Czy Bożą wszechwiedzę można pogodzić z myślą, że Bóg w niewytłumaczalny sposób nie dostrzega tak podstawowego wymiaru ludzkiego bytu, jaki stanowi rzeczywistość wspólnot politycznych? Czy to, co pochłania tak wiele ludzkiego wysiłku, rozumu i namiętności w perspektywie ostatecznej, nie istnieje? Czy to tylko fantom, a w najlepszym wypadku cel pośredni – przygodne okoliczności ludzkiego działania na ziemi? I wreszcie czy mesjanizm nie wywodzi się z idei Bożych rządów nad światem? Czy mesjanizm nie wyrasta prosto z pnia wiary w Opatrzność Bożą? Oto pytania, które stawiamy w tym numerze „Teologii Politycznej”.

NAKŁAD WYCZERPANY

Podobno Polacy nie słuchali Papieża. To ulubiony trop krytycznych inteligentów i stały temat publicystycznych jeremiad. Czy rzeczywiście? A co począć z dziesiątkami tysięcy ludzi mówiących na jego prośbę różaniec, co z tymi, którzy codziennie o 15.00 pamiętają o koronce do Miłosierdzia Bożego, co z pielgrzymami do Łagiewnik i Częstochowy? Można ich pominąć? Czy skuteczność papieskiej lekcji nie ma wpływu na postawę tych, którzy wbrew naukowym prognozom chodzą w Polsce do kościoła, będąc zarazem, jak pokazują badania, solą polskiej demokracji, wolnego rynku i (co za nietakt!) rozwijającej się tkanki republikańskich obyczajów? Są wolni i odpowiedzialni – tak właśnie jak prosił o to ich Papież – swoją wolność realizują przez modlitwę, rodzinę, pracę, zaangażowanie obywatelskie, wreszcie – nie na końcu – przez aktywność polityczną.

NAKŁAD WYCZERPANY

Nie przypadkiem obraz Caravaggia znalazł się na okładce tego numeru rocznika. Zwierzęcy strach na twarzy Izaaka nie pozwala wątpić, że nie chodzi tu o bezcielesną alegorię – lecz o wiarę, która posuwa się do gotowości dzieciobójstwa. Warto pamiętać, że mówimy o akcie patriarchy nazywanego „ojcem wiary”. Warto rozważyć skutki wierności bożej misji. Otulone tysięcznymi komentarzami proste fakty znikają nam z oczu. Gdyby Antygona zdolna była machnąć ręką na bezbożną decyzję Kreona, łańcuch tragicznych następstw zostałby powstrzymany – żyłby Hajmon, Elektra, do państwa nie wkradłaby się anarchia.
W jaki sposób do politycznego organizmu włączyć wymiar uniwersalny, by nie rozerwać jego tkanki? Czy zobowiązanie wobec wymiaru uniwersalnego można pogodzić z lojalnością wobec państwa? Oto pytania, na które poszukujemy odpowiedzi w tym numerze.

NAKŁAD WYCZERPANY

Dlaczego teologia polityczna? Co to takiego? Już sama nazwa pisma może wywołać niepokój i konsternację. Czy nie jest to niebezpieczna próba łączenia religii z polityką, spraw społecznych z ostatecznymi, Kościoła z życiem wspólnoty politycznej, władzy duchowej i świeckiej, różnych modeli legitymizacji, reprezentacji, hierarchii i autorytetu, różnych definicji wspólnoty i jej celów, odmiennych modeli racjonalności? Cóż na to odpowiemy? Otóż jak najbardziej! Właśnie taką niebezpieczną i pasjonującą próbę chcielibyśmy podjąć na łamach naszego pisma.